De schat van Melsonby is tot nu toe de grootste vondst uit de ijzertijd in het Verenigd Koninkrijk en misschien zelfs in Europa. Uit recent onderzoek is gebleken dat de Keltische elite in het noorden van Groot-Brittannië veel rijker en machtiger was dan archeologen hadden gedacht.
De schat van Melsonby, die in december 2021 werd ontdekt door metaaldetectorist Peter Heads, is een enorme verzameling van meer dan 800 voorwerpen uit de ijzertijd. Deze archeologische vondst werd in 2022 opgegraven door onderzoekers van de Universiteit van Durham, met steun van Historic England en het British Museum. Op 25 maart 2025 worden de eerste resultaten van het onderzoek gepubliceerd. Deze uitzonderlijke artefacten zouden in de 1e eeuw na Christus, kort voor de Romeinse verovering, zijn begraven. De Melsonby Hoard (“schat van Melsonby”) is momenteel de belangrijkste en grootste schat uit de ijzertijd in Groot-Brittannië.
Een archeologische vondst zonder precedent in het Verenigd Koninkrijk
Overblijfselen van twee- en vierwielige strijdwagens, onderdelen van paardenuitrustingen en ijzeren wielbanden werden aangetroffen in groeven. Archeologen vonden ook ceremonieel wapentuig, twee versierde ketels en paardenharnassen versierd met koraal en gekleurd glas. Deze ongekende vondst doet ons terugkijken naar de status en rijkdom van de elite die 2000 jaar geleden in het noorden van Groot-Brittannië leefde.
Opgraving en registratie van de vondst in sleuf 1 op de vindplaats van de schat van Melsonby; te zien zijn de opgestapelde ijzeren banden (sommige verbogen en misvormd) en de omgekiepte grote ketel. © Afdeling Archeologie van de Universiteit van Durham
In december 2021 wordt Peter Heads gealarmeerd door een sterk signaal in een veld bij het dorp Melsonby in North Yorkshire, Engeland. Geïntrigeerd begint deze amateur-metaaldetectorist in de grond te graven en vindt hij metalen voorwerpen die hem oud lijken. Hij besluit daarom de autoriteiten te waarschuwen. Tom Moore, directeur van de afdeling archeologie van de Universiteit van Durham, gaat onmiddellijk ter plaatse. Hij ontdekt een belangrijke archeologische vindplaats in uitzonderlijk goede staat.
Van links naar rechts: Emily Williams en professor Tom Moore van de afdeling archeologie van de Universiteit van Durham onderzoeken de verstrengelde en gecorrodeerde voorwerpen uit de ijzertijd die op de opgravingssite van de schat van Melsonby zijn gevonden. © Universiteit van Durham
Meer dan 800 artefacten opgegraven
In 2022 werd snel een opgravingscampagne gestart. Deze opgravingen, gefinancierd door Historic England met steun van het British Museum, brachten meer dan 800 metalen voorwerpen aan het licht, verspreid over twee greppels. Tot de meest indrukwekkende vondsten behoren de overblijfselen van ten minste zeven voertuigen (tweewielige en vierwielige wagens en karren) met 28 opzettelijk vervormde ijzeren wielbanden.
Van links naar rechts: professor Tom Moore, hoofd van de afdeling archeologie van de Universiteit van Durham, Emily Williams, afdeling archeologie van de Universiteit van Durham, Sophia Adams, conservator bij het British Museum, en Keith Emerick, inspecteur van oude monumenten bij Historic England, met enkele artefacten uit de schat van Melsonby. © Universiteit van Durham
Deze kunstig vervaardigde voorwerpen hebben bijna geen equivalent in Groot-Brittannië! Sophia Adams, conservator bij het British Museum, legt uit: “Dit is de grootste vondst van paardenuitrusting en voertuigonderdelen die ooit in Groot-Brittannië is gedaan. De vondst is niet alleen belangrijk vanwege de hoeveelheid voorwerpen die 2000 jaar geleden samen zijn begraven, maar ook vanwege de kwaliteit en diversiteit ervan.”
Voorwerpen die opzettelijk werden vernietigd tijdens een ritueel
Archeologen hebben ook teugels, ringbanden (voorwerpen om de teugels van het span op hun plaats te houden) en harnassen voor 14 pony’s gevonden. Interessant is dat sommige van deze harnassen waren ingelegd met rode koraal uit de Middellandse Zee en gekleurd glas. Ten slotte werden drie ceremoniële speren en twee recipiënten (een soort ketels) opgegraven. Een daarvan was versierd met twee gestileerde menselijke gezichten. Sommige artefacten waren sterk geoxideerd en vormden extreem compacte blokken. Een van deze conglomeraten werd daarom verwijderd om in het laboratorium met behulp van röntgenstraling te worden onderzocht.
De analyse van de schat van Melsonby bracht de onderzoekers een aantal verrassingen. Ze ontdekten namelijk dat een groot deel van de begraven voorwerpen opzettelijk was vernield en verbrand! Maar waarom? Deze vreemde rituele praktijken waren misschien een symbool waarmee de lokale elite haar macht en rijkdom wilde tonen. Archeologen vermoeden dat ze op een brandstapel zijn verbrand voordat ze werden begraven. Het ontbreken van menselijke resten op de site doet echter twijfel rijzen over deze hypothese…
Professor Tom Moore, hoofd van de afdeling archeologie van de Universiteit van Durham, houdt een decoratieve sieraden van koperlegering vast die in de schat van Melsonby is gevonden. © Universiteit van Durham
Een uitzonderlijke schat die nieuw licht werpt op de Britse ijzertijd
Tot op heden werd algemeen aangenomen dat het zuiden van Groot-Brittannië tijdens de ijzertijd het centrum van de macht was. De ontdekking van deze uitzonderlijke schat zet deze theorie op zijn kop. De vindplaats in Melsonby, niet ver van Stanwick (een nederzetting van het koninkrijk van de Briganen), toont aan dat het noorden van Groot-Brittannië in deze periode helemaal niet geïsoleerd was. De bewoners van deze regio genoten van dezelfde materiële rijkdom, dezelfde welvaart, dezelfde status en dezelfde handelsnetwerken als hun zuiderburen.
Professor Tom Moore vermoedt dat de opgegraven voorwerpen toebehoorden aan iemand die “waarschijnlijk deel uitmaakte van een netwerk van elites in Groot-Brittannië, Europa en zelfs de Romeinse wereld”. De “schat van Melsonby” wordt geschat op ongeveer 304.000 euro. Hij wordt momenteel bewaard aan de Universiteit van Durham, waar het onderzoek wordt voortgezet. Het Yorkshire Museum heeft een inzamelingsactie opgezet. Deze prestigieuze instelling is namelijk van plan de schat aan te kopen om hem in Engeland tentoon te stellen en voor iedereen toegankelijk te maken.
